Een jaar of vijftien geleden waren probiotica, producten met grote hoeveelheden levende melkzuurbacteriën, nogal een hype. De koelkast van mijn ouders stond vol met Activia, een yoghurtproduct van Danone. Vriendinnen namen dagelijks een flaconnetje Yakult. Wetenschappers publiceerden een stortvloed aan onderzoeksresultaten rond het microbioom, de biljoenen micro-organismen die in onze darm huizen, en hoe die bacteriebevolking te beïnvloeden. Ook de sportwetenschap had, en heeft, oog voor de effecten van probiotica. Niet om de stoelgang of weerstand te verbeteren, maar als prestatiebevorderend middel.

De resultaten zijn heel niet slecht. Het is nog te vroeg om aanbevelingen te doen, maar verschillende experimentele onderzoeken wijzen erop dat supplementen met probiotica duurlopers kunnen beschermen tegen maagdarmklachten.

Minder maagdarmklachten

Neem de studie uit 2019 uitgevoerd aan de Liverpool John Moores University, geleid door fysioloog en sportvoedingsdeskundige Graeme Close. Hij en zijn collega’s keken naar het effect van probiotica op maagdarmklachten tijdens een marathon. Ze verdeelden vierentwintig recreatieve lopers willekeurig in twee groepen. De ene groep kreeg in de achtentwintig dagen voorafgaand aan de race dagelijks een supplement met de bacteriestammen Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium bifidum en Bifidobacterium animalis. De andere groep kreeg een placebo. Gedurende deze periode en na de race rapporteerden de deelnemers of ze last hadden van maagdarmklachten tijdens het lopen, hoe erg die waren en waar ze dan precies last van hadden. Denk aan een opgeblazen gevoel, winderigheid, een steek in de zij, oprispingen, misselijkheid, drang om te braken of poepen en maagkrampen.

Opmerkelijk detail: de deelnemers liepen de marathonafstand op een atletiekbaan van vierhonderd meter. Dat zijn dus 105 rondjes! Je krijgt al buikpijn bij het idee…Aan de finishtijden was eigenlijk niks terug te zien van de probiotica, beide groepen waren gemiddeld even snel. Maar de marathonlopers die probiotica gebruikten hadden gemiddeld wél minder en minder zware klachten in de laatste veertien kilometer (beide groepen aten overigens koolhydraten tijdens de race). Hun gemiddelde snelheid viel gedurende de rondjes ook minder terug dan bij de placebogroep. Close trekt daaruit de conclusie dat lopers die minder last hebben van hun darmen, beter hun snelheid kunnen vasthouden naar het einde van de race toe. Met dank aan probiotica.

Snellere marathon

In 2021 deed dezelfde onderzoeksgroep een tweede studie om inzicht te krijgen in hoe probiotica werken tijdens een marathon. Eigenlijk was het een uitbreiding van het eerste onderzoek. De hardlopers die onder leiding van Close een competitieve marathon op de atletiekbaan liepen, hadden vlak voor ze van start gingen bloed afgestaan. Direct na de 42 kilometer hadden de onderzoekers opnieuw een buisje bloed afgenomen om te zoeken naar aanwijzingen over de werking van probiotica. Een marathon rennen is pure stress voor het maagdarmstelsel, dat te lijden heeft onder zuurstofgebrek en tegelijkertijd stapels zoete gelletjes moet verwerken.

De schade aan het darmweefsel is indirect te meten door naar metabolieten in het bloed te kijken, stoffen die ontstaan in cellen tijdens inspanning. Kunnen probiotica de darmen beschermen tegen schade van de marathon? Het lijkt er op. De groep lopers die probiotica gebruikte had na de race minder grote ‘verstoringen’ in hun bloed. Bij atleten die een placebo kregen was het verschil in de hoeveelheid metabolieten voor en na de race veel groter. Hoe probiotica dat precies voor elkaar krijgt, is vooralsnog een theorie. Close vermoedt dat de melkzuurbacteriën stoffen uitscheiden die ervoor zorgen dat cellen in de darmbekleding dicht tegen elkaar aan blijven liggen, waardoor grote moleculen niet kunnen ‘weglekken’ naar het bloed. Deze theorie gaat ervan uit dat zo’n leaky gut een oorzaak is van maagdarmklachten bij hardlopers, wat onder sportwetenschappers nog controversieel is.

Te vroeg voor aanbevelingen

De International Society of Sports Nutrition nam in 2019 een standpunt in over probiotica: deze middelen bieden mogelijk voordeel voor atleten, schrijft de organisatie. Maar het aantal studies waarin het succes ervan bevestigd wordt is nog te beperkt. Uit welke soorten bacteriën probiotica bij voorkeur zouden moeten bestaan, hoe lang je het zou moeten gebruiken en in welke dosis? Het is allemaal nog onontgonnen terrein. Bovendien heeft iedereen een eigen unieke samenstelling van micro-organismen in de darm, waardoor probioticasupplementen bij de één anders kunnen werken dan bij de ander.

Ben jij iemand die snel last heeft van zijn darmen tijdens een marathon? Dan is je darmen trainen om koolhydraten te verwerken tijdens inspanning een optie om de klachten te verminderen. Of bekijk deze tips over voeding eens van sportdiëtist Brenda Frunt.