“Beweging gaat de ziekte van Alzheimer niet genezen, wellicht wel vertragen.” Met die zin opende hoogleraar Romain Meeusen van de Vrije Universiteit Brussel zijn lezing over de voordelen van lichaamsbeweging voor de hersenen. Het wordt steeds duidelijker dat bewegen de cognitieve vaardigheden – zoals het vermogen om dingen te leren, te onthouden, je aandacht vast te houden of om impulsen te onderdrukken – ten goede komt.

Hoe werkt dat? Ons brein maakt dagelijks duizenden nieuwe zenuwcellen aan, wat toont dat de structuur van de hersenen gedurende het leven nog kan veranderen. In de hippocampus, een hersengebied betrokken bij leren en geheugen, liggen cellen die blijven uitgroeien tot nieuwe zenuwcellen. Muizen die beschikking hebben tot een loopwiel maken meer nieuwe zenuwcellen aan dan stilzittende muizen, is bekend uit onderzoek.

Sporten boost het brein

De stoffen die erachter zitten, heten ‘neurotrofische factoren’, waarvan BDNF (brain derived neurotrophic factor) de bekendste is, vertelt Meeusen. Deze stof ondersteunt de oude zenuwcellen en zwengelt de aanmaak van nieuwe cellen aan. Door te sporten gaat de hoeveelheid BDNF in het bloed omhoog. Een uur na het sporten is de concentratie weer terug op basisniveau. Bovendien geldt: hoe intensiever je sport, hoe meer BDNF er vrijkomt.

BDNF komt vooral vrij bij duursport, zoals hardlopen en fietsen. Studies laten zien dat de cognitie van oudere mensen ook verbetert door krachttraining, maar alleen bij duurtraining zie je die stijging in BDNF. Krachttraining stimuleert de afgifte van andere stoffen, met uiteindelijk dus hetzelfde effect op onze bovenkamer als hardlopen. Beweging, wat voor type dan ook, is dus altijd breinwinst.

Fijnstof

Nu komt het jammere. Door te bewegen in vervuilde lucht valt die stijging in BDNF weg. De onderzoeksgroep van Meeusen deed in 2011 een studie in Antwerpen met fietsers die naast een drukke autoweg reden. De lucht daar zit vol fijnstof. Bij de fietsers uit de controlegroep, die binnen op een ergometer fietsten, steeg zoals verwacht de hoeveelheid BDNF in het bloed. De concentratie in het bloed is een goede indicatie voor hoeveel BDNF er in het brein vrijkomt. Bij de buitenfietsers bleef die stijging uit.  

Het is bekend dat fijnstof samenhangt met ontstekingsprocessen en achteruitgang in cognitie. Een tweede studie van het Belgische team in 2013 met hardlopers bevestigde dat. De onderzoekers lieten twee groepen mensen een Start2Run-programma volgen van twaalf weken, met drie trainingen per week. De ene groep liep tussen het fijnstof in de binnenstad van Brussel. De andere groep liep in landelijk gebied met relatief schone lucht. Wat bleek? Na de trainingsperiode presteerden de buitenlopers beter op cognitieve taken dan ervoor, terwijl de stadlopers er niet op vooruit waren gegaan. De resultaten suggereren dat blootstelling aan fijnstof tijdens het hardlopen de cognitieve verbetering, die normaal juist gepaard gaat met sporten, remt.

Is hardlopen in een vervuilde omgeving ongezonder dan helemaal niet hardlopen? Meeusen denkt van niet. “Ik denk dat beweging de bovenhand heeft”, zei hij op het symposium. Beweging is natuurlijk niet alleen goed voor de hersenen, ook voor spieren en hart- en vaten. Bovendien is op de loopband rennen wat betreft luchtkwaliteit niet gegarandeerd gezonder. “In fitnessruimtes worden door airco en slechte ventilatie ook grote hoeveelheden fijnstof aangetroffen” aldus Meeusen.

Literatuur:

• Bos I. et al., No exercise-induced increase in serum BDNF after cycling near a major traffic road, Neurosci Lett, 2011; 500(2): 129-32
• Bos I. et al., Subclinical effects of aerobic training in urban environment, Med Sci Sports Exerc, 2013; 45(3): 439-47

Credits afbeelding: Flickr.com, Brian Cribb via CC BY 2.0