Ongecontroleerde spiertrekkingen in je kuiten na een stevige training: het zal de meeste hardlopers niet vreemd voorkomen. Laatst zat ik na een intervaltraining in de tuin uit te puffen toen het me weer opviel: kleine lokale spasmen aan de binnenkant van mijn kuit. De huid golfde op en neer.

Hebben jullie dat ook?, vroeg ik in een poll op Instagram. ‘Ja, dat is normaal’, antwoordde 71 procent. ‘Nee, jij bent raar’, zei de rest.

Raar is het niet. Er blijkt een woord voor te zijn: fasciculaties. Bij een fasciculatie trekt een deel van de spier spontaan samen, buiten jouw eigen wil om. Je kent het vast wel van een trillend ooglid. Zijn fasciculaties een vorm van kramp? Waar komt het door? Is het erg?

Spiertrillingen na sporten

Een fasciculatie is niet hetzelfde als kramp. Kramp veroorzaakt plotselinge pijn doordat een spier samentrekt. De kramp zelf kan snel wegtrekken, maar soms hou je er dagen spierpijn aan over. Spiertrekkingen daarentegen zijn niet pijnlijk. Ze verspringen en duren hoogstens een seconde, al kunnen ze over de loop van een paar uur telkens opnieuw opduiken. Zitten ze aan de oppervlakte? Dan zie je ze door de huid heen. In diepere spierlagen heb je ultrasound of elektromyografie (EMG) nodig om ze waar te nemen.

Wat betekenen die trillingen? Een studie uit 2010 van onderzoekers van de Radboud Universiteit geeft enig inzicht in het fenomeen. Bij 43 procent van 58 gezonde volwassenen komen spiertrekkingen voor, maten zij met ultrasound. De trillingen deden zich vooral voor in de spier van de voetzool waarmee je je grote teen naar buiten beweegt.

De onderzoekers lieten daarna tien mensen intensief sporten. De deelnemers deden een zware sessie hardlopen, spinning, squash of aerobics en hielden tot drie dagen erna bij of er spiertrekkingen waren en op welke plek. En ja, direct na intensieve inspanning namen de spiertrekkingen in het onderbeen tijdelijk toe, maten de onderzoekers met ultrasound. Bij vier van de vijf mannen was dat zo, gek genoeg niet bij de vrouwen. En alleen in de oppervlakkige kuitspier was er een feest aan fasciculaties te zien.

Vooral bij hardlopen

Tien uur na het sporten begonnen de trillingen af te nemen, observeerden de mannen zelf. Na 24 uur waren alle onvrijwillige spierbewegingen verdwenen. De vrouwen hadden die fasciculaties uiteindelijk ook, maar waar het bij de mannen direct optrad, observeerden de vrouwen het pas een dag later. Waar dat aan ligt? Het kan te maken hebben met het type sport. Op één na waren alle mannen gaan hardlopen, terwijl er bij de vrouwen maar één iemand had gekozen voor de loopsessie. De sterkste toename in spiertrekkingen, zowel gemeten met ultrasound als zelf gerapporteerd, was te zien bij twee goedgetrainde lopers.

Fasciculaties komen inderdaad het vaakst voor in de spieren die het hardst moeten werken. In een onderzoek van neurologen uit Zwitserland hadden hardlopers geen spiertrekkingen in hun armen, handbalspelers wel. Hardlopers hadden daarentegen na 5000 meter hijgen vier keer zoveel trillingen in de quadriceps (voorzijde van het dijbeen) dan de handballers na 90 minuten spelen.

Waarom je spieren zo raar doen na het sporten? Een duidelijk antwoord ontbreekt. De literatuur noemt uitdroging, spiervermoeidheid, een tekort aan elektrolyten of een gebrekkige warming-up en rekroutine. Of misschien komt het door overbelasting.

In ieder geval is dat gehobbel en gebobbel in je kuit na een zware training niet erg. Pas wanneer fasciculaties zich vaak voordoen in spieren boven de knie, in combinatie met spierzwakte, moet je alert zijn, volgens deskundigen. ALS of een andere aandoening van het zenuwstelsel kan de schuldige zijn.