In 2019 liet atlete Jasmin Paris iedereen achter zich op de Montane Spine Race van 420 km. Af en toe loopt een vrouw op een ultramarathon alle mannen eruit. Mannen zijn sneller, sterker, hebben een hogere VO2max (maximale zuurstofopname) en minder lichaamsvet. Waarom kan een vrouw dan winnen?In de jaren tachtig begon het aantal vrouwen dat meedeed aan hardloopcompetities te groeien. Ze boekten snel progressie in finishtijden. Voor onderzoekers was dat reden om de hardloopprestaties van mannen en vrouwen met elkaar te gaan vergelijken.

In de jaren 90 dachten sommigen nog dat het verschil in prestaties, van sprint tot aan marathon, steeds kleiner zou worden, of zelfs helemaal zou verdwijnen.

Dichten vrouwen het gat in prestaties als de afstand toeneemt? Zijn vrouwen beter in ultramarathons? Het is één van de grootste fysiologische mysteries in ultralopen, waar sportwetenschapper Guillaume Millet van de Université Jean Monnet Saint-Etienne zijn tanden in zet. Begin dit jaar publiceerde hij met collega’s een overzichtsartikel in het vakblad Sports Medicine over sekseverschillen bij langeafstandslopen. Dit zijn de uitkomsten.

Verschillen tussen mannen en vrouwen

Eerst een overeenkomst. Mannen hebben absoluut gezien een hogere VO2max-waarde, maar als het op loopeconomie aankomt verschillen de seksen vrijwel niet. Mannen en vrouwen die met gelijke relatieve snelheid rennen, bijvoorbeeld op 85 procent van de anaerobe drempel, gebruiken ongeveer evenveel kilocalorieën per kilometer per kilo lichaamsgewicht. Hardlopen kost hen dus evenveel energie. Zowel mannelijke als vrouwelijke atleten lopen tijdens de marathon op zo’n 80 procent van hun VO2max.Dan de verschillen.

1. Biomechanica

Vrouwen hebben over het algemeen grotere zijwaartse beweging van het heup- en kniegewricht dan mannen. Volgens de onderzoekers is dat deels te verklaren door anatomie. Bij vrouwen is het bekken bijvoorbeeld vaak wijder. Bij mannen is de pasfrequentie lager en de contacttijd met de grond wat langer, wat kan liggen aan het feit dat hun benen relatief langer zijn ten opzichte van het hele lijf. Wat deze verschillen betekenen voor prestaties op lange afstanden is niet echt duidelijk.

2. Spiervezeltype

Mannen hebben meer spiermassa dan vrouwen, maar binnen de spier zijn er ook verschillen. Er is aardig wat bewijs dat bepaalde spieren die belangrijk zijn bij hardlopen bij vrouwen voor een groter percentage uit langzame spiervezels bestaan. Dat is het type spiervezel dat lang kan blijven samentrekken en voornamelijk vetten verbrandt. Dit in tegenstelling tot de snelle spiervezels die krachtiger samentrekken maar ook sneller moe worden.

3. Brandstof

Bij een inspanning van 2 uur of langer verbranden vrouwen meer vet en minder koolhydraten en eiwitten dan mannen (op een lange afstand komt zo’n 5 tot 8 procent van de totale energie uit eiwit). Meer verbranding van vetzuren kan voordelig zijn tijdens een ultramarathon. Het stelt je in staat om de beperkte voorraad koolhydraten te sparen. Vrouwen hebben ook wat de onderzoekers noemen grotere ‘metabole flexibiliteit’: de mogelijkheid om de energieproductie snel aan te passen aan de brandstoffen die beschikbaar zijn.

4. Pacingstrategie

Vrouwelijke en mannelijke atleten gebruiken over het algemeen een andere strategie om zichzelf te pacen. Vrouwen doen dat gelijkmatiger. Op afstanden variërend van 5 km tot de marathon lopen zij gemiddeld vlakker. Kijkend naar recreatieve lopers valt dat verschil weg.

5. Vermoeidheid

Het grotere aandeel langzame spiervezels in combinatie met een groter vermogen om vetzuren te gebruiken, kan verklaren waarom vrouwen minder last hebben van zogenoemde ‘neuromusculaire vermoeidheid’.Dit is de vermoeidheid die opkomt bij lang en intensief sporten, waardoor het vermogen van een spier om kracht te genereren afneemt. Daarbij komt dat oestrogeen, een vrouwelijk geslachtshormoon, mogelijk beschermend werkt tegen spierschade. Mannen hebben meer maximale kracht, maar het lijkt erop dat vrouwen tijdens een ultra minder in kracht achteruitgaan dan mannen.

Tijd om de balans op te maken. Die betere vetverbranding, langzame spiervezels en weerstand tegen vermoeidheid, leveren vrouwen voordeel op bij ultramarathons. Toch is het zeldzaam dat een vrouw alle mannen eruit loopt op de lange afstand. Ze hebben nou eenmaal minder spieren, meer lichaamsvet en een kleinere capaciteit van het bloed om zuurstof te vervoeren.

Twee fysiologen van de University of California die in 1992 voorspelden dat vrouwen in 1998 mannen eruit zouden lopen op de marathon, kregen ongelijk. Dat is niet gebeurd. Het verschil in prestaties tussen de seksen blijft op alle afstanden hangen op zo’n 10 tot 12 procent.